शुक्रवारी जालना येथे झालेल्या हिंसाचारानंतर आठवड्याच्या शेवटी महाराष्ट्रातील राजकीय तणाव वाढला, ज्यात सुमारे 40 पोलीस कर्मचारी आणि काही नागरिक जखमी झाले. जालन्यातील अंतरवली सारथी गावात मराठा आरक्षणासाठी झालेल्या आंदोलनादरम्यान उफाळलेल्या घटनेच्या पार्श्वभूमीवर मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी शांततेचे आवाहन केले असतानाच विरोधी पक्षांनी राज्यातील शिवसेना-भारतीय जनता पक्षाच्या सरकारवर टीकेची झोड उठवत गृहमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्याकडे मागणी केली. हिंसाचारामुळे फडणवीस यांचा राजीनामा.
जालन्यात काय घडलं?
मराठा आरक्षणाच्या मागणीसाठी कार्यकर्ते मनोज जरंगे यांच्या नेतृत्वाखाली मंगळवारपासून बेमुदत उपोषणाला सुरुवात झाली. मराठा समाजाला राज्य सरकारने दिलेले नोकऱ्या आणि शिक्षणातील आरक्षण मे २०२१ मध्ये सर्वोच्च न्यायालयाने इतर कारणांसह एकूण आरक्षणावरील ५० टक्क्यांच्या मर्यादेचे कारण देत रद्द केले होते.
शुक्रवारी जेव्हा पोलिसांनी जरंगेला डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार रुग्णालयात हलवण्याचा प्रयत्न केला तेव्हा हा त्रास सुरू झाला, असे अधिकाऱ्यांनी सांगितले. काही जणांनी राज्य परिवहनच्या बसेस आणि खाजगी वाहनांना लक्ष्य केले, असे पोलिसांनी सांगितले. त्यानंतर, औरंगाबादपासून सुमारे 75 किमी अंतरावर असलेल्या अंबड तालुक्यातील धुळे-सोलापूर रस्त्यावरील अंतरवली सारथी गावात जमावाला पांगवण्यासाठी पोलिसांनी लाठीचार्ज आणि अश्रुधुराच्या नळकांड्या फोडल्या.
या घटनेत जालन्याचे पोलीस अधीक्षक (एसपी) तुषार दोशी यांच्यासह 40 पोलीस कर्मचारी जखमी झाले आहेत. पोलिसांनी सांगितले की, 360 हून अधिक लोकांवर भारतीय दंड संहितेच्या विविध कलमांतर्गत गुन्हा दाखल करण्यात आला आहे, तर त्यापैकी 16 जणांना हिंसाचारात सहभागी असल्याबद्दल ओळखले गेले आहे.
कायदा व सुव्यवस्था राखण्यासाठी जालना येथे अतिरिक्त पोलीस बंदोबस्त पाठविण्यात आला आहे.
पोलिसांच्या कारवाईचा निषेध
दरम्यान, जालन्यातील आंदोलकांवर पोलिसांनी केलेल्या कारवाईमुळे शनिवारी ठाणे, बीड, नाशिकसह राज्यातील अनेक भागात निदर्शने झाली. या जिल्ह्यांमध्ये शनिवारी मराठा समर्थक संघटनांनी ‘बंद’चे आयोजन केले होते आणि काही हिंसाचाराच्या घटनाही घडल्या होत्या. बीडमध्ये माजलगावमध्ये दगडफेकीच्या घटना घडल्या आहेत.
विरोधकांनी शिंदे सरकारवर जोरदार टीका केली
या घटनेवरून विरोधी पक्षनेत्यांनी जोरदार टीका केली आहे. भारतातील मित्रपक्ष – शिवसेना (उद्धव बाळासाहेब ठाकरे) गट, काँग्रेस पक्ष आणि शरद पवार यांच्या नेतृत्वाखालील राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाने या हिंसाचाराचा निषेध केला आणि फडणवीस यांनी कोणाच्या हाकेवर पोलिसांनी लाठीचार्ज केला याचे उत्तर देण्याची मागणी केली.
दगडफेकीमुळे पोलीस कारवाईला प्रवृत्त केल्याचा दावा फडणवीस यांनी यापूर्वी केला होता.
शरद पवार यांनी मुख्यमंत्र्यांच्या हस्तक्षेपाची मागणी केली, तर महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांनी शनिवारी या महिन्याच्या अखेरीस बोलावल्या जाणाऱ्या संसदेच्या विशेष अधिवेशनात मराठा आणि ओबीसींना आरक्षण देण्याची मागणी केंद्राकडे केली. दरम्यान, महाराष्ट्र काँग्रेसचे अध्यक्ष नाना पटोले यांनी शनिवारी सांगितले की, लाठीचार्जची कारवाई भारत ब्लॉकच्या बैठकीवरून लक्ष हटवण्यासाठी करण्यात आली.
राज्य सरकारची प्रतिक्रिया
आंदोलकांवर झालेल्या लाठीचार्जची घटना दुर्दैवी असल्याचे सांगून शिंदे म्हणाले की, मराठा समाजाला आरक्षण देण्यासाठी राज्य सरकार कटिबद्ध आहे.
“नोव्हेंबर 2014 मध्ये तत्कालीन मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या नेतृत्वाखाली युती सरकार सत्तेत असताना सरकारने मराठा आरक्षणाची घोषणा केली. उच्च न्यायालयानेही सरकारने घेतलेला मराठा आरक्षणाचा निर्णय कायम ठेवला आहे. पण सर्वोच्च न्यायालयाने वेगळा निर्णय घेतला. हे कोणाच्या तरी निष्काळजीपणामुळे घडले हे सर्वांनाच माहीत आहे… मराठा आरक्षणाचा मुद्दा सध्या कोर्टात आहे. हा खटला न्यायालयात लढण्यासाठी राज्य सरकार पूर्णपणे तयार आहे… काही अडचणी आहेत आणि त्या सोडवण्याचा राज्य सरकार प्रयत्न करत आहे,” असे महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री म्हणाले.
‘संप मागे घेणार नाही’
दरम्यान, शुक्रवारच्या घटनेनंतर आंदोलन मागे घेणार नसल्याचे आंदोलन प्रमुख जरंगे यांनी सांगितले. “या गोळ्या झाडल्या गेल्या आणि आमच्यावर अमानुष लाठीचार्ज करण्यात आला. महिलांनाही मारहाण करण्यात आली. आपण पाकिस्तानी आहोत की त्या देशात आपले नातेवाईक आहेत? त्यांनी गोळीबार का केला? आरक्षण मिळेपर्यंत आम्ही थांबणार नाही, (मुख्यमंत्री) शिंदे यांना पाहिजे तितक्या गोळ्या घालू द्या,” ते म्हणाले.