NCF 2023 मूल्यांकनाचा दृष्टीकोन: राष्ट्रीय अभ्यासक्रम फ्रेमवर्कसाठी राष्ट्रीय सुकाणू समितीने राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण (NEP) 2020 नुसार शालेय शिक्षणासाठी राष्ट्रीय अभ्यासक्रम आराखडा (NCF-SE) विकसित केला आहे. NCF 2023 शालेय विद्यार्थ्यांसाठी शालेय मूल्यमापनाच्या क्षेत्रात काय आदेश देते ते येथे पहा. भारत.
NCF 2023 मूल्यांकनाचा दृष्टीकोन: राष्ट्रीय अभ्यासक्रम फ्रेमवर्कसाठी राष्ट्रीय सुकाणू समितीने राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण (NEP) 2020 च्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार राष्ट्रीय अभ्यासक्रम फ्रेमवर्क (NCF-SE) तयार केले आहे. NCF 2023 चा मसुदा 13 हून अधिक लोकांच्या सहभागावर आधारित तयार करण्यात आला आहे. विद्यार्थी आणि पालकांसह लाख इच्छुक नागरिक, 1.5 लाखांहून अधिक शिक्षक आणि शिक्षणतज्ज्ञ, 32 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमधील 1550 हून अधिक जिल्हा-स्तरीय सल्लामसलत आणि संस्थांचे 35 गट. या लेखात, आम्ही NEP 2020 नुसार मूल्यांकन करण्यासाठी NCF च्या दृष्टिकोनातून जात आहोत.
मूल्यमापन हा शिक्षणाचा महत्त्वाचा भाग आहे. विद्यार्थ्यांसाठी मूल्यमापन महत्त्वपूर्ण आहे कारण ते त्यांच्या आकलनाचे मोजमाप करते, सामर्थ्य आणि कमकुवतता ओळखते आणि शिकण्यास मार्गदर्शन करते. हे अभिप्राय देऊन आणि सतत सुधारणांना प्रोत्साहन देऊन आत्म-जागरूकता, अनुकूलता आणि वाढीस प्रोत्साहन देते. प्रभावी मूल्यमापन शैक्षणिक परिणाम वाढवते आणि विद्यार्थ्यांना भविष्यातील यशासाठी आवश्यक कौशल्यांसह सुसज्ज करते. NEP 2020 नुसार, आपल्या शिक्षण व्यवस्थेतील मूल्यमापन सारांश आणि स्मरण-आधारित असण्यापासून ते नियमित, रचनात्मक आणि कौशल्य-आधारित असे विकसित होत आहे. सर्वसमावेशक प्रगती कार्ड प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या संज्ञानात्मक, भावनिक आणि शारीरिक वाढीचे तपशीलवार दृश्य प्रदान करेल. यात स्वत:चे आणि समवयस्क मूल्यमापन, प्रकल्प-आधारित शिक्षण आणि शिक्षकांचे मूल्यांकन समाविष्ट केले जाईल. हे रिपोर्ट कार्ड विद्यार्थ्यांचे घर आणि शाळा यांच्यातील अंतर कमी करेल, पालकांच्या सहभागाला प्रोत्साहन देईल आणि मार्गदर्शन करेल. एआय टूल्स विद्यार्थ्यांना त्यांच्या विकासाचा मागोवा घेण्यास आणि शिक्षण डेटा आणि परस्परसंवादी अभिप्राय वापरून माहितीपूर्ण करिअर निर्णय घेण्यास मदत करू शकतात.
राष्ट्रीय अभ्यासक्रम फ्रेमवर्क 2023 मूल्यांकनाकडे दृष्टीकोन
मुल्यांकनामध्ये अध्यापनाचे मार्गदर्शन करण्यासाठी, प्रगतीचा मागोवा घेण्यासाठी आणि शैक्षणिक गुणवत्ता वाढविण्यासाठी विद्यार्थी शिकण्याचा डेटा गोळा करणे आणि त्याचे विश्लेषण करणे समाविष्ट आहे. अध्यापन आणि शिकण्याच्या प्रक्रियेत सतत सुधारणा करण्यासाठी हे एक महत्त्वपूर्ण साधन आहे.
मूल्यांकनाचा उद्देश
एकूणच, मूल्यांकनाचे 2 उद्देश आहेत
- a) विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याच्या परिणामांचे मूल्यमापन करणे
- b) शिक्षण आणि शिक्षणासाठी वर्ग पद्धती आणि शैक्षणिक साहित्याच्या कार्यक्षमतेचे मूल्यांकन करणे.
दरम्यान, मुख्य टप्प्यांवर म्हणजे ग्रेड 10 आणि ग्रेड 12 मध्ये विद्यार्थ्यांचे शिक्षण आणि शिक्षण पूर्ण झाल्याचे प्रमाणित करण्यासाठी देखील मूल्यांकन वापरले जाते.
शिक्षणाचे मूल्यांकन; शिकण्यासाठी मूल्यांकन; शिक्षण म्हणून मूल्यांकन
विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याच्या आणि शिकवण्याच्या पद्धती सुधारण्यासाठी चांगल्या प्रकारे डिझाइन केलेले मूल्यांकन हे एक प्रभावी साधन आहे. मूल्यांकन अंतर्दृष्टीच्या मदतीने, शिक्षक त्यांच्या विद्यार्थ्यांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी त्यांचा दृष्टिकोन स्वीकारू शकतात.
NCF 2023 नुसार, आकलनाकडे शिक्षणाचे मूल्यांकन म्हणून संपर्क साधला जाऊ शकतो; शिकण्यासाठी मूल्यांकन आणि शिकणे म्हणून मूल्यांकन.
- शिक्षणाचे मूल्यमापन म्हणजे विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणाच्या उपलब्धतेचे मोजमाप.
- शिकण्याचे मूल्यमापन म्हणजे शिक्षकाने गोळा केलेल्या विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणाचा पुरावा जो शिकवण्या-शिकण्याच्या प्रक्रियेस मार्गदर्शन करण्यासाठी इनपुट प्रदान करतो.
- शिक्षण म्हणून मूल्यांकन म्हणजे आत्म-चिंतन आणि आत्मनिरीक्षणासाठी गैर-धमकी साधने म्हणून सादर केले जाणारे मूल्यांकन.
मूल्यांकनातील वर्तमान आव्हाने
- सध्या, शाळांमधील मूल्यमापन बर्याचदा यंत्रीकृत केले जाते आणि कौशल्ये आणि शिकण्याचे परिणाम मोजण्याऐवजी लक्षात ठेवण्यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.
- विद्यार्थ्यांना मूल्यमापनाची भीती वाटते कारण ते त्यांच्यासाठी भीतीदायक आहे, ज्यामुळे भीती, लेबलिंग आणि स्कोअरवर आधारित सामाजिक परिणाम होतात.
- इयत्ता 10वी आणि 12वीच्या बोर्डाच्या परीक्षांमुळे विद्यार्थ्यांच्या मानसिक आरोग्यावर परिणाम होऊन अत्यंत तणाव निर्माण होतो.
- सध्या, बोर्ड परीक्षा या उच्च-दबावाच्या घटना आहेत ज्यात खराब कामगिरीनंतर सुधारणेला मर्यादित वाव आहे.
- तद्वतच, परीक्षा या दोन्ही प्रमाणीकरण आणि शिकण्याचा अनुभव म्हणून काम करतात, सुधारणा वाढवतात. सध्याची बोर्ड परीक्षा रचना सर्वांगीण विकासास मर्यादित करते, रॉट मेमोरिझेशन आणि कोचिंगवर जोर देते.
प्रभावी मूल्यांकनाची मुख्य तत्त्वे
NCF 2023 नुसार, उत्तम अध्यापनास मदत करण्यासाठी मूल्यमापनाच्या प्रभावी वापरावर आपल्या विचारांना मार्गदर्शन करणारी मुख्य तत्त्वे आहेत:
- मूल्यमापनाने अभ्यासक्रमाच्या उद्दिष्टांशी समक्रमितपणे सक्षमता आणि शिक्षण परिणामांची उपलब्धी मोजली पाहिजे.
- मूल्यमापन रचनात्मक, विकासात्मक आणि शिकण्यावर केंद्रित असावे.
- मूल्यमापन स्टेजसाठी योग्य असावे.
- मुल्यांकन विद्यार्थ्यांच्या विविधतेशी जुळवून घेणारे असावे.
- विद्यार्थ्यांच्या वेळेवर, विश्वासार्ह आणि रचनात्मक अभिप्रायाद्वारे मूल्यांकनांना समर्थन दिले पाहिजे.
- मूल्यमापनांनी विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणाच्या अर्थपूर्ण संचयनास समर्थन दिले पाहिजे.
मूल्यांकनाचे प्रकार
अध्यापन आणि शिकणे सुधारण्यासाठी फॉर्मेटिव्ह किंवा समेटिव्ह दोन्ही मुल्यांकन महत्वाचे आहेत.
रचनात्मक मूल्यांकन |
सारांशात्मक मूल्यांकन |
|
|
उदाहरण: 1. वर्गातील विद्यार्थ्याच्या वर्तनाचे निरीक्षण करणे. 2. एखाद्या विषयाची त्यांची समज दर्शविण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी संकल्पना नकाशे तयार करणे. 3. वाचलेल्या कवितेबद्दल सहयोगी वाक्य लिहिण्यास प्रोत्साहन देणे. |
उदाहरण:
|
मूल्यांकन फॉर्म
- लेखी मूल्यांकन: लेखी चाचण्यांच्या फॉर्ममध्ये हे समाविष्ट आहे: वस्तुनिष्ठ प्रकारचे प्रश्न, तयार केलेले प्रतिसाद प्रश्न, ग्राफिक आयोजक
- तोंडी मूल्यांकन: मोठ्याने वाचन, ऐकणे आणि प्रश्नांना उत्तरे देणे, पठण, वादविवाद आणि चर्चा, गटचर्चा, सादरीकरणे आणि एक्सटेम्पोर चर्चा हे मौखिक चाचण्यांचे काही प्रकार आहेत.
- व्यावहारिक मूल्यांकन: प्रयोग, कलाकृती, प्रात्यक्षिक, प्रकल्प, पोर्टफोलिओ या काही प्रमुख व्यावहारिक मूल्यमापन पद्धती आहेत.
- ओपन-बुक मूल्यांकन: ओपन-बुक चाचणी विद्यार्थ्यांना प्रश्नांची उत्तरे देताना संसाधने वापरण्याची परवानगी देते, त्यांची प्रक्रिया करण्याच्या कौशल्याची चाचणी घेते आणि केवळ आठवण करण्याऐवजी माहिती लागू करते. हे वेगवेगळ्या संदर्भांमध्ये अनुप्रयोग आणि संश्लेषणावर जोर देते.
टप्प्याटप्प्याने मूल्यांकन
एनसीएफ 2023 मध्ये, एनईपी 2020 नुसार, शैलींच्या आधारे शालेय शिक्षण चार टप्प्यात विभागले गेले आहे.
त्या वयोगटांसाठी सर्वात योग्य शिकण्याचे:
- 3-8 वयोगटातील पायाभूत अवस्था
- 8-11 वयोगटातील तयारीचा टप्पा
- 11-14 वयोगटातील मध्यम अवस्था आणि
- 14-18 वयोगटातील दुय्यम टप्पा
पायाभूत |
पूर्वतयारी |
|
|
मधला |
दुय्यम |
|
|
प्रगती अहवाल – समग्र प्रगती कार्ड
- समग्र प्रगती कार्ड तपशीलवार अहवाल देतात जे संपूर्ण विषय अहवालाऐवजी विषयाचे वेगवेगळे भाग दर्शवतात.
- केवळ चाचण्या न ठेवता विविध उपक्रमांमध्ये विद्यार्थी कसे करतात हे ते पाहतात.
- हे सर्वांगीण अहवाल कार्ड विद्यार्थी इतर विद्यार्थ्यांशी तुलना करत नाही तर कालांतराने कसे चांगले होत आहे हे पाहण्यात मदत करेल.
- हे वर्तमान रिपोर्ट कार्ड विद्यार्थ्याच्या मागील रिपोर्टशी तुलना करते, इतर विद्यार्थ्यांना मिळालेल्या माहितीशी नाही.
श्रेणींमध्ये प्रगती – NCF 2023 मधील प्रमुख मुद्दे
- इयत्ता 1 ते 8 मध्ये विद्यार्थ्यांना नापास किंवा ताब्यात घेतले जाऊ नये.
- इयत्ता 8 पर्यंत सर्व विद्यार्थ्यांना आवश्यक कौशल्ये आत्मसात करण्यात मदत करण्यासाठी स्पष्ट चेकपॉईंट आणि समर्थन प्रणाली असणे आवश्यक आहे. ही शिक्षण व्यवस्थेची जबाबदारी आहे.
- सर्व विद्यार्थ्यांनी इयत्ता 3, 5 आणि 8 मध्ये सक्षमतेवर आधारित परीक्षा देणे आवश्यक आहे, ज्या योग्यतेची चाचणी करणार्या योग्य प्राधिकरणाद्वारे आयोजित केली जातात. हे संपूर्ण अभ्यासक्रमाचा समावेश करणार नाही, परंतु नंतरच्या इयत्तांमध्ये अभ्यासासाठी महत्त्वपूर्ण असलेल्या मुख्य क्षमतांचा समावेश करेल.
- क्षमतांच्या यशाचे मूल्यमापन शाळेद्वारे वैयक्तिक विद्यार्थी आणि त्यांचे पालक/कुटुंब/पालक यांच्यासोबत विकासात्मक आणि सुधारणेच्या उद्देशाने शेअर केले जाईल.
- ज्या विद्यार्थ्यांनी सक्षमतेची समाधानकारक पातळी गाठली आहे त्यांना त्यांच्या प्रगतीबद्दल या विशिष्ट व्यस्ततेमुळे आणि चर्चेद्वारे मदत होईल.
- ज्या विद्यार्थ्यांनी पुढील इयत्तेचा अभ्यास सुरू करण्याइतपत सक्षमतेची पातळी समाधानकारक गाठली नाही त्यांच्यासाठी, अशा विद्यार्थ्यांना आवश्यक ते साध्य करता येईल याची खात्री करण्यासाठी शाळेने प्रणालीच्या समर्थनासह स्पष्ट आणि निश्चित कृती त्वरित केल्या पाहिजेत.
- या प्रकरणाचा वार्षिक अहवाल आणि त्यावरील प्रगती – इयत्ता 5 आणि 8 मध्ये पुरेशी क्षमता प्राप्त करणाऱ्या विद्यार्थ्यांची संख्या आणि त्यासंदर्भात केलेल्या कृती – प्रत्येक शाळा तयार करेल.
- या अहवालाने हे सुनिश्चित केले पाहिजे की ज्या विद्यार्थ्यांनी आवश्यक क्षमता प्राप्त केली नाही ते निनावी राहतील.
- डेटा गोपनीयता हा एक अतिशय महत्त्वाचा मुद्दा असेल. हे IT प्रणाली आणि प्रक्रिया या दोहोंच्या संदर्भात, सिस्टममध्ये कठोरपणे डिझाइन केलेले असणे आवश्यक आहे.
NCF 2023 ने NEP 2020 मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन करून भारतीय शिक्षण व्यवस्थेत सुधारणा आणि पुनर्शोध करण्यासाठी विविध महत्त्वाच्या पायऱ्यांची यादी दिली आहे. शालेय शिक्षणासाठी राष्ट्रीय अभ्यासक्रम फ्रेमवर्क 2023 बद्दल नवीनतम घडामोडी आणि अद्यतने जाणून घेण्यासाठी जागरण जोशशी संपर्कात रहा.