तनुज पांडे, नैनिताल. आजकाल, उत्तराखंडच्या नैनितालच्या डोंगररांगा निसर्गाच्या अद्भूततेने, जांभळ्या रंगाच्या जोंटिला फुलांनी बहरल्या आहेत. त्यामुळे नैनिताल आणि त्याच्या आजूबाजूच्या जंगलात जांभळा बहर आला आहे. स्थानिक भाषेत याला जोंटिला किंवा जौनिला म्हणतात. जेव्हा हे फूल दर 12 वर्षांनी फुलते तेव्हा पिथौरागढ जिल्ह्यातील चौंडस व्हॅलीमध्ये एक उत्सव साजरा केला जातो. त्याला कांदळी उत्सव म्हणतात. जौनीलाचे दुसरे नाव कंदली आहे. हिमालयाच्या मध्यम उंचीच्या प्रदेशाच्या दक्षिणेकडील उतारांमध्ये आढळणारे हे जांभळ्या रंगाचे फूल पर्वतांच्या उंच उतारांवर वाढते. त्याचे वनस्पति नाव Acimenthera gossypina आहे. स्थानिक भाषेत याला कंदली किंवा जोंटिला म्हणतात. हे वेगवेगळ्या चक्रांमध्ये 12 वर्षांहून अधिक काळ फुलते. त्याची रोप 1.5 ते 2 मीटर उंच असते आणि त्याची देठ पांढरी असते.
जोंटिला किंवा ए. गॉसिपिना 12 वर्षातून एकदा फुलते. हे काश्मीर हिमालयापासून भूतानपर्यंत आढळते. त्याच्या मुळाचा उपयोग अतिसारावर उपचार करण्यासाठी केला जातो आणि डंडीचे स्थानिक समुदाय दोरी आणि जाळी तयार करण्यासाठी वापरत आहेत. हे समुद्रसपाटीपासून पाच हजार ते साडेसात हजार फूट उंचीच्या ठिकाणी वाढते.
1975 मध्ये याचा शोध लागला
प्रसिद्ध छायाचित्रकार आणि पर्यावरणतज्ज्ञ पद्मश्री अनूप साह यांनी नैनितालच्या वेगवेगळ्या भागात वेगवेगळ्या वेळी फुललेले हे फूल शोधून काढले आणि त्याची 5 सायकल आपल्या कॅमेऱ्यात कैद केली. अनूप साह यांनी सांगितले की, त्यांना 1975 मध्ये नैनितालजवळ या फुलाचे पहिले चक्र सापडले होते. तेव्हापासून त्यांनी नैनिताल आणि त्याच्या जवळच्या जंगलात एकूण 5 चक्रे शोधून काढली आहेत. ज्यामध्ये त्यांनी नैनितालजवळील नारायण नगर आणि बलदियाखानच्या जंगलात पाचवे चक्र शोधून काढले आहे. त्यांनी सांगितले की, जोंटिला ज्या वर्षी वाढतो, त्या वर्षी मधाचे उत्पादनही मुबलक प्रमाणात होते.
राणीबागेत 4 वर्षांनंतर फुले येणार आहेत
अनूप साह यांनी सांगितले की, जोंटिला 12 वर्षांच्या अंतराने वेगवेगळ्या वेळी आणि वेगवेगळ्या ठिकाणी वेगवेगळ्या चक्रांमध्ये वाढतो. चार वर्षांनंतर, राणीबाग, दो गाव, घाटगड, नैनितालजवळील मांगोली 5000 मीटरपेक्षा कमी उंचीवर असलेल्या भागात जोंटिला दुसऱ्या चक्रात वाढेल. आजकाल, नैनिताल आणि त्याच्या सभोवतालच्या टेकड्यांमध्ये 5000 ते 7500 मीटर उंचीवर जोंटिला दिसत आहे.
झोन्टिला कोणत्या महिन्यात फुलतो?
अनुप साह यांनी सांगितले की, हे फूल ऑगस्ट ते सप्टेंबरच्या शेवटच्या महिन्यापर्यंत फुलते. सप्टेंबरच्या शेवटच्या दिवसात त्यामध्ये बिया तयार होतात. नोव्हेंबरपर्यंत ते सुकते आणि त्याच्या बिया पडतात, ज्यापासून लहान झाडे पुन्हा वाढतात आणि 12 वर्षांच्या अंतराने त्याची फुले पुन्हा उमलतात.
Zontilla आणि Strabilanthus मधील फरक
अनूप साह यांनी सांगितले की नैनिताल आणि आसपासच्या उंचावर असलेल्या सावलीच्या आणि ओलसर ठिकाणी या कुटुंबातील टेराकॅन्थस किंवा स्ट्रॅबिलेन्थस वनस्पती देखील आढळतात. ही उत्तराभिमुख फुले आहेत, जी दरवर्षी वाढतात. अनेक वेळा या दोन वनस्पतींमध्ये खूप फरक असूनही लोक गोंधळून जातात. झोन्टिला 12 वर्षांतून एकदा फुलतो, तर स्ट्रॅबिलेन्थस वनस्पती दरवर्षी बहरते. त्याची झाडे जोंटिलापेक्षा लहान आहेत आणि पानांमध्येही फरक आढळतो.
,
टॅग्ज: Local18, नैनिताल बातम्या, OMG बातम्या, उत्तराखंड बातम्या
प्रथम प्रकाशित: 22 सप्टेंबर 2023, 14:03 IST